ماه رمضان، فرصتی است که همه دوست دارند در برکت و رحمت بی منتهای خداوند شریک باشند. اما در این میان افرادی هستند که بدلیل شرایط خاص نمی توانند در میهمانی خدا شرکت کنند.
بیماران مبتلا به بیماری های حاد شدید یا مزمن از جمله بیماران قلبی که بحث اصلی این مقاله است ، سالمندان و کسانی که وضعیت‌های خاص فیزیولوژیکی مانند بارداری و شیردهی قرار دارند، معمولاً در این ایام با یک سوال عمده مواجه‌اند: آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه؛ و این که اگر روزه بگیرند، آیا مشکلی بوجود نخواهد آمد؟
اگرچه نمی‌توان برای همه بیماران حاد یا مزمن، یک حکم کلی صادر کرد و هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و فقط پزشک معالج و تا حدی خود بیمار می‌تواند درباره این که او می‌تواند روزه بگیرد یا نه، نظر قطعی بدهد؛ با این حال نکاتی در مورد هر بیماری وجود دارد که می‌تواند به تصمیم‌گیری درست بیمار کمک کند.
توجه کنید که بر اساس آموزه های دینی در صورتیکه روزه موجب عسر و حرج و تشدید بیماری یا زیان جسمی شود مقبول درگاه خدا نمی باشد. خداوند به نیت دل بندگان خود از هر کسی آگاه تر بوده و قطعا عاشقان محروم از روزه داری را اجر و ثواب الهی خواهد بود.
پس اول اینکه در هر شرایطی، روزه گرفتن به صلاح فرد نبوده و از لحاظ شرعی هم منع شده است. دوم اینکه توجه داشته باشید می‌توان با ایجاد برخی تغییرها در برنامه دارویی (مثل تبدیل داروها به فرم طولانی اثر که نیاز به مصرف مکر در طول روز را رفع میکند) و تنظیم رژیم غذایی و آگاهی از علائم هشدار، در بسیاری از بیماری‌ها به راحتی روزه‌داری کرد، بدون اینکه هیچ مشکل جدی به وجود آید.
روزه داری در بیماران قلبی عروقی:
روزه‌داری و رعایت یک برنامه غذایی صحیح با کم‌کردن عوامل خطر مانند کاهش وزن، کاهش سطح چربی‌های خون و نکشیدن سیگار موجب پیشگیری از بیماری‌های قلبی در افراد سالم می‌شود. اثرات مثبت روزه ماه رمضان بر روی سیستم قلبی عروقی افراد سالم بطور مستقیم ونیز با تاثیر برسایر عوامل خطربیماری های قلبی عروقی، نشان داده شده است. در حقیقت روزه ماه رمضان اثرات کاهنده روی چند عامل خطر مهم بیماری عروق کرونر قلب شامل چاقی ، افزایش قند خون، افزایش فشار خون ، افزایش کلسترول خون و استعمال دخانیات و مصرف الکل دارد
ولی افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مبتلا هستند ، حتما باید در مورد امکان روزه داری با پزشک معالج خود مشورت کنند. مجددا یاداوری می نمایم که مطالب زیر ، فقط راهنمای کلی بوده و جهت افزایش اطلاعات عمومی بیماران می باشد و جایگزین نظرات پزشک معالج و فتاوی علما دینی نمی باشد.
البته بیماری‌های قلبی طیف گوناگونی از بیماری‌های دریچه‌‌های قلبی، عروق قلب ، نارسایی عضله قلب و نیز آریتمی های قلبی و … را شامل می شوند که در هر مورد وفقط با توجه به شرایط بیمارو بیماری مثل شدت و ضعف بیماری قلبی می‌توان در مورد روزه گرفتن یا نگرفن بیمار تصمیم گرفت. بیماران قلبی باید به تداخلات دارو و غذا توجه کرده و به توصیه‌های پزشک معالج خود دقیقا عمل کنند.
مثلا در بیمارانی که مصرف منظم دارو در فواصل کوتاه مثلا هر ۶ ساعت اجباری است و عدم مصرف دارو در زمان مقرر، موجب تشدید بیماری میگردد، نباید روزه بگیرند. همچنین در برخی بیماران قلبی تشنگی طولانی مدت و کم آبی بدن موجب تشدید بیماری بوده و لازم است بدلیل امکان تشدید بیماری و افزایش اسیب ها، طبق دستور صریح خداوند از گرفتن روزه پرهیز نمایند.
روزه گرفتن در کدام بیمارهای قلبی ممنوع است؟
روزه داری در بیماری های تنگی شریان های کرونر قلب:
اگر تنگی شریان قلب به تازگی بروز کرده مثل سکته قلبی حاد، حداقل تا ۶ هفته روزه داری مجاز نمی باشد و بعد آن منوط به شرایط بیمار و بیماری است. یا اگر شما به تازگی دچار درد قفسه سینه ویا تنگی نفس فعالیتی بوده و با روش های تشخیصی مثل تست ورزش یا آنژیوگرافی متوجه شده اند که دچار بیماری های تنگی شریان قلب (ایسکمی قلب) هستید، تا زمان تثبیت وضعیت حاد بیماری ، بهتر است روزه نگیرید.
در انسداد های مزمن ، بسته به شدت انسداد و سن بیمار و نیاز به دارو ، موضوع متفاوت بوده و لازم است نظر پزشک معالج پرسیده شود. اگر برای کنترل بیماری پزشک توصیه به استفاده منظم دارو در فواصل کوتاه مثلا هر ۶ ساعت می نماید، روزه داری مجاز نمی باشد. ولی بیماران با انسداد های کم شریان کرونری قلب که تحت درمان با روزانه چند قرص طولانی اثر هستند و استطاعت بدنی نیز دارند می توانند با کسب اجازه از پزشک خود ، روزه داری داشته باشند. به هر حال در بیماران کرنری توصیه می شود از خوردن غذاهای پرحجم در یک وعده بویژه افطار بپرهیزند زیرا بار اضافی به قلب احتمال تکرار علائم یا بروز حمله قلبی را در این گونه بیماران افزایش می دهد. در این بیماران بهتر است بعد افطار مختصر و با کمی فاصله زمانی سپس شام میل شود.
بیماران قلبی که در سالهای گذشته به دلیل تنگی رگ‌های قلبی تحت عمل آنژیوپلاستی و تعبیه استنت Stent قرار گرفتند و یا عمل جراحی باز قلبی ( بای پس قلب) موفق داشته ودر حال حاضر هیچ گونه عارضه قلبی از جمله تکرار درد یا علائم نارسایی قلب در آنها مشاهده نمی شود و تحت کنترل هستند نیز در صورت داشتن استطاعت بدنی ، با کسب اجازه از پزشک خود می توانند روزه بگیرند ولی توصیه‌های مصرف دارو یا رژیم خاص خود را در طول ماه مبارک رمضان جدی پیگیری نمایند. اما بیماران مبتلا به علائم نارسایی قلب یا تداوم درد سینه فعالیتی وابسته به دارو یا حتی بیماران بدون استطاعت بدنی که با روزه داری دچار علائم می شوند، منع روزه گرفتن دارند.
روزه داری در نارسایی قلبی :
توجه داشته باشید مصرف متعادل آب و داشتن رژیم غذایی مناسب در طول روز و استفاده منظم و به موقع از داروهای تجویز شده برای کمک به عملکرد بهتر قلبی در این بیماران الزامی است و معمولا برای مبتلایان به نارسایی قلب علامتدار که تحت درمان دارویی می باشند، روزه‌داری ممنوع است.
روزه داری در فشارخون بالا:
د رموارد پیش پرفشاری خون که بیماران تحت درمان با عوامل غیرداروئی ازجمله کنترل وزن ، ورزش ، عدم استفاده از الکل و سیگار، کاهش مصرف نمک ، گوشت و محصولات حیوانی در رژیم غذائی و کاهش استرس های زندگی هستند ، کاملا مشخص است که روزه ماه رمضان اثر مثبت بر روی تمام عوامل فوق دارد . چون در بیشتر ساعات افراد روزه هستند در نتیجه در ماه رمضان وزن کاهش می یابد . مصرف الکل برای مسلمانان ممنوع است و ماه رمضان مجدداً این نکته را ثابت می کند که پرهیز از این مورد کیفیت زندگی را بهتر می کند . همچنین کاهش آشکار در مصرف سیگار و مصرف غذا وجود دارد . همچنین مومنین در ماه رمضان شادتر بوده کمتر عصبانی شده و استرس کمتری دارند .پس روزه ماه رمضان برای کنترل فشارخون خفیف که معمولاً از داروها برای کنترل آن استفاده نمی شود مفید است .
همچنین در موارد خفیف بیماری فشار خون بالا مثل مواردی که تحت درمان با یک دارو هستند و فشار خون در سطح مناسبی تحت کنترل است ( در صورت لزوم با اجازه پزشک معالج) روزه داری بلا مانع است.پس در فشار خون های خفیف و تحت درمان با داروهای طولانی اثر، روزه داری منعی ندارد .
اما گروهی از بیماران که فشارخون‌های کنترل نشده دارند نیز نباید روزه بگیرند. هرگونه تغییری در حجم خون و شرایط فیزیکی بدن موجب عدم تعادل آب و الکترولیت‌ها در خون و برهم خوردن فشارخون می‌شود و این بیماران منع روزه‌داری دارند. پس در موارد شدید فشار خون که با چند دارو کنترل می شوند و فواصل دارو ها مکرر بوده و استرس های جسمی مانند گرسنگی و تشنگی طولانی مدت موجب تغییر و افزایش فشار خون می شود با نظر پزشک معالج روزه داری مناسب نخواهد بود.
روزه داری در بیماران آرتیمی (نامنظمی) قلب :
بسیاری از آریتمی ها و تپش قلب ها ( مثل PVC, PAC, PSVTو موارد مشابه…) مورد مهمی نبوده و می توانند روزه داری داشته باشند ولی برخی آریتمی ها بویژه در زمینه بیماری قلبی مهم مثل
بیماران مبتلا به AF( نامنظم شدن شدید ضربان قلب) به دلیل تنگی در دیچه میترال، در معرض احتمال لخته شدن خون و در نتیجه سکته مغزی، یا آمبولی سایر مناطق بدن بوده و این بیماران حتماً باید تحت درمان دارویی منظم و رژیم غذایی کنترل شده زیر نظر پزشک بوده و داروهای خود ( از جمه وارفارین و کنترل کننده های ضربان قلب ) را به طور مرتب مصرف کرده ، کارهای سنگین انجام ندهند و روزه نگیرند .روزه داری در
روزه داری در بیماران دریچه ای:
کسانی که بیماری قلبی آنها پرولاپس میترال قلب بدون نارسایی تشخیص داده شده ، می توانند روزه بگیرند و حتی در صورت وجود علائم مثل طپش قلب و یا درد سینه ، روزه داری مشکلی بوجود نمی آورد.
ولی بیماران با نارسایی یا تنگی دریچه ای مهم باید با پزشک خود در مورد روزه داری مشورت کنند . در صورت وجود علائم نارسایی قلب بعلت تنگی یا نارسایی دریچه قلب، روزه داری مجاز نمی باشد.
روزه داری در بیماران قلبی مادرزادی:
بیماران قلبی مادرزادی که به نحوی دچار عارضهمهم و شدید در دریچه های قلبی یا افزایش فشار پولمونرهستند نیز نمی توانند روزه بگیرند از جمله بیمارانی که به دلیل وجود سوراخ در بین دو بطن ( VSD) و یا دهلیز قلب (ASD) دچار علائم نارسایی قلب یا افزایش فشار شریان ریوی هستند یا بیماران با تنگی و یا نارسایی علامتدار دریچه های قلب مخصوصا سمت چپ ( دریچه آئورت و میترال ) نمی توتنند روزه داری داشته باشند.