رماتیسم قلبی

شاید شما هم مکرراً کلمه “روماتیسم” را شنیده باشید. روماتیسم در اصل به معنی التهاب و درد در مفاصل و بافت همبند بدن است و اغلب انسانها در اثر کهولت سن یا برخی از بیماریها ، در سنین بالا به آن مبتلا می شوند که به صورت دردهای مفصلی خود را نشان می دهد.  ولی چرا باید یک نفر “روماتیسم قلبی” داشته باشد در حالیکه بافت قلب انسان دارای استخوان و مفصل نیست؟!

روماتیسم قلبی دارای دو مرحله است:

مرحله اول آن یک بیماری سیستمیک بدن است که در سنین کودکی و سالهای مدرسه رفتن کودک ایجاد می شود و بیشترین علامت آن به صورت درد و تورم مفاصل به ویژه مفصل زانو و مچ پا خود را نشان می دهد.

مرحله دوم بیماری که صرفاً قلب را درگیر می کند و کاری به مفاصل یا سایر قسمتهای بدن ندارد ، حدود 15 تا 20 سال بعد یعنی در سنین جوانی بروز می کند که در این مرحله قلب و به ویژه دریچه های قلبی درگیر می شوند.

روماتیسم قلبی چرا ایجاد می شود و علایم آن چیست؟

این بیماری در سنین کودکی – بین 5 تا 15 سال – بروز می کند. علت ایجاد کننده تب روماتیسمی قلب ، یک باکتری است به نام “استرپتوکوک”. عفونت استرپتوکوکی در کودکان به صورت تب و گلودرد و مخملک بروز می کند. لوزه ها و ناحیه حلق این کودکان متورم ، قرمز و دردناک می شود.

گلو درد چرکی

بیماری در این مرحله به سادگی و با تزریق یک نوبت “پنی سیلین G” درمان می شود.

درمان این بیماری قطعی بوده و هیچ نوع عارضه بعدی را ایجاد نمی کند. مشکلات بعدی از عدم درمان عفونت گلو شروع می شود. در صورتی که عفونت میکروبی گلو درمان نشود ، بعد از یک هفته سیستم ایمنی بدن به عفونت استرپتوکوکی پاسخ می دهد و در بدن کودک آنتی بادی – پادتن – علیه میکرب ساخته می شود. این پادتن ها موجب از بین رفتن میکروبها می شوند ولی در عین حال با توجه به اینکه قسمتی از ساختمان میکروب گلو با قسمت هایی از بدن شباهت آنتی ژنی دارد ، آنتی بادی های تولید شده علیه استرپتوکوک به این اعضای سالم و غیر مرتبط بدن هم  متصل شده و می توانند موجب التهاب و صدمه در این اعضا هم بشوند.

اعضای بدن که شباهت ساختمانی به باکتری استرپتوکوک دارند ، عبارتند از:
  1. مفاصل بزرگ مانند زانو و مچ پا

  2. دریچه های قلب و لایه داخلی قلب

  3. هسته های قاعده مغز

  4. بافت همبند زیر پوست بدن

 به همین دلیل در مرحله اولیه بیماری که در سنین کودکی روی می دهد ، عدم درمان عفونت استرپتوکوکی گلو می تواند در ادامه به درگیر شدن اعضای مختلف بدن منجر شود.

 

علائم تب رماتیسمی حاد

این علایم در کودکانی که در سنین مدرسه هستند ، می تواند نشان دهنده تب روماتیسمی باشد. اگر کودک شما دارای این علایم است و یک یا چند مورد از این علایم را دارد ، لازم است در اولین فرصت ویزیت شود.

علایم مفصلی

 درد و تورم در مفاصل بدن یکی از نشانه های مهم تب روماتیسمی است. شدت درد به گونه ای است که امکان راه رفتن و فعالیت را از کودک سلب می کند و لمس کردن مفاصل و حرکت دادن آنها با درد شدیدی همراه است.

تقریباً تمام مفصل های بدن احتمال درگیری دارند ولی در بیشتر موارد مفاصل زانو ، ران ، مچ پا و مچ دست گرفتار می شوند. علایم مفصلی بعد از بستری شدن و شروع درمان به سرعت از بین می روند و در طولانی مدت هم باعث عارضه دایمی و ماندگار نخواهند شد.

قلب

 قلب عضوی است که در اغلب بیماران با تب حاد روماتیسمی درگیر می شود. درگیری قلب به صورت تنگی نفس ، خستگی زودرس و تورم دست و پا و صورت خود را نشان می دهد.

دریچه های قلب ، لایه داخلی قلب ، عضله قلب و لایه خارجی قلب همگی در جریان بیماری مبتلا می شوند. نارسایی قلب و افت عملکرد قلب جزو یافته های شایع درگیری قلب است که به وسیله انجام اکوکاردیوگرافی مشخص می شود.

درگیری قلبی با شروع درمان ازبین می رود و علایم نارسایی قلبی و دریچه ها برطرف می شود. با اینحال مهم ترین جنبه تب حادّ روماتیسمی این است که بعد از بهبودی اولیه بیماری دریچه های قلبی ، آسیب دریچه ای از بین نرفته و بعد از گذشت 15 تا 20 سال از بیماری اولیه – یعنی در سنین جوانی –  مجدداً خود را به صورت فیبروز ، سفت شدن و تنگی دریچه های قلبی نشان می دهد.

آسیب مزمن دریچه های قلبی به صورت معمول 15 تا 20 سال تا علامتدار شدن مجدد بیمار طول می کشد. زندگی در محیطهای پر ازدحام ، کشورها و مناطق کمتر توسعه یافته و عفونت های مکرر با استرپتوکوک و گلودرد چرکی از عواملی هستند که باعث می شوند این تاخیر در بروز علایم دایمی دریچه قلبی به 5 تا 10 سال کاهش یابد.

مغز و سیستم عصبی

 هسته های قاعده مغز هم در تب رماتیسمی حاد گرفتار می شوند. این هسته های مغزی مسئول تنظیم حرکات بدن و دست و پا هستند. التهاب این هسته ها می تواند یک ماه تا یکسال بعد از عفونت گلو ایجاد شود و این گرفتاری خود را به صورت حرکات غیر ارادی بدن و دست و پا نشان می دهد.

این بیماران کنترلی بر روی حرکات خود ندارند و به صورت غیر ارادی حرکاتی مانند رقص و پیچاندن دستها و پاها از خود بروز می دهند. این حرکات که از نظر علمی ، کره سیدنهام نام دارند ، موجب می شوند تا برخی از این بیماران به دلیل این حرکات از سوی خانواده و دوستان طرد شوند یا به عنوان بیمار روانی قلمداد شوند.

علایم پوستی

 این ضایعات کمتر در این بیماری دیده می شوند و تا 5 درصد از کودکان با تب روماتیسمی احتمال دارد که تظاهرات و علایم پوستی داشته باشند. “ندول و برجستگی” های زیر پوست در ناحیه آرنج و زانو یکی از علایم پوستی این بیماری است.

هم چنین این بیماران می توانند ظایعات پوستی منتشر و با حاشیه مشخصی هم داشته باشند که “اریتم مارژیناتوم” نام دارند.

علایم پوستی روماتیسم قلبی

تشخیص بیماری با در کنار هم قرار دادن علایم بالینی فوق همراه با اندازه گیری دمای بدن و وجود تب و با انجام برخی آزمایش های خونی صورت می گیرد.

در اغلب موارد برای بررسی وضعیت بیمار و درمان مناسب بیماری لازم است تا کودک در بیمارستان بستری گردد. درمان بیماری با استفاده از داروهای ضد التهابی مانند NSAID ها و کورتون صورت می گیرد و در اغلب موارد علایم بیماری به صورت کامل از بین رفته و کودک می تواند به مدرسه و زندگی عادی برگردد.

آیا بیماری روماتیسم قلبی کشنده است؟

هر بخش از قلب ممکن است در اثر التهاب ناشی از تب روماتیسمی آسیب ببیند. این بخش‌ها شامل کیسه بیرونی (پرکاردیوم)، دیواره داخلی (اندوکاردیوم) و دریچه‌های قلب می‌شود. برخی مشکلات قلبی مرتبط با تب روماتیمسی شامل موارد زیر می‌شوند: 

  • بیماری دریچه قلب
  • پرکاردیت
  • اندوکاردیت
  • بلوک قلبی

شایع‌ترین شکل روماتیسم قلبی، بر دریچه‌های قلب اثر می‌گذارد. ممکن است سالها پس از تب روماتیسمی نشانه‌های آسیب به دریچه قلب ظاهر شوند. هرچند تب روماتیسمی می‌تواند بر هرکدام از دریچه‌های قلب اثر بگذارد، اما اثرات شایع آن بر دریچه میترال است که بین دو حفره سمت چپ قلب قرار دارد. 

این آسیب می‌تواند باعث ایجاد تنگی دریچه میترال، نارسایی دریچه میترال یا آسیب به ماهیچه قلب شود. تنگی دریچه میترال زمانی رخ می‌دهد که دریچه تنگ شود و جریان خون را محدود کند. اما نارسایی دریچه میترال زمانی رخ می‌دهد که خون از طریق دریچه به داخل نشت می‌کند بدون اینکه در جهت معمول خود حرکت کند. 

التهاب تب روماتیسمی می‌تواند خود ماهیچه قلب را نیز درگیر کند. آسیب بر توانایی قلب برای پمپاژ درست خون اثر می‌گذارد. در نهایت، اختلالات دریچه قلب می‌تواند منجر به فیبریلاسیون دهلیزی یا نارسایی قلبی شود. 
التهاب ناشی از روماتیسم قلبی

 

تشخیص روماتیسم قلبی

افرادی که روماتیسم قلبی دارند به تازگی عفونت میکروبی داشته‌اند. کشت گلو یا آزمایش خون برای تشخیص استروپتوکوک استفاده می‌شود. 

ممکن است در طول معاینه فیزیکی معمول، صدای مورمور یا سایش در قلب شنیده شود. صدای مورمور به دلیل نشت خون از دریچه‌های آسیب دیده است. صدای سایش زمانی ایجاد می‌شود که بافتهای ملتهب قلب به هم ساییده می‌شوند. 

علاوه بر بررسی کامل سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی، آزمایشاتی برای تشخیص روماتیسم قلبی انجام می‌شوند که شامل موارد زیر می‌شوند: 

تشخیص روماتیسم قلبی با اکو قلب

این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، حفره‌ها و دریچه‌های قلب را بررسی می‌کند. وقتی ترانسدوسر (مبدل) فراصوت روی قفسه سینه حرکت می‌کند امواج صوتی اکو تصویری را روی صفحه ایجاد می‌کنند. اکو می‌تواند آسیب دریچه‌ها، بازگشت خون از طریق نشتی دریچه، تجمع مایع دور قلب و بزرگ شدن قلب را نشان دهد. این آزمایش بهترین تست برای تشخیص مشکلات دریچه قلب است.

نوار قلب

این تست قدرت و زمانبندی فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. ضربان نامنظم و گاهی اوقات آسیب به عضلات قلب در این تست نشان داده می‌شوند. حسگرهای کوچک روی پوست چسبانده می‌شوند تا فعالیت قلب را ثبت کنند. 

 

رادیولوژی قلب

رادیولوژی قلب با استفاده از اشعه ایکس برای چک کردن ریه و بزرگ شدن قلب به کار می‌رود.

 

ام‌آرآی قلب (MRI)

در این تست تصویربرداری، تصاویر دقیق از قلب گرفته می‌شود. می‌توان از این تصاویر برای دریافت تصویری دقیق از دریچه‌های قلب و عضلات آن استفاده کرد. 

 

تشخیص روماتیسم قلبی باآزمایش خون

برخی آزمایشات خون خاص برای تشخیص عفونت و التهاب به کار می‌روند. 

درمان روماتیسم قلبی

درمان خاص برای روماتیسم قلبی  شما بر اساس موارد زیر توسط پزشک متخصص انتخاب می‌شود:

  • سلامت عمومی بیمار و سابقه پزشکی او
  • گستردگی بیماری
  • تحمل فرد برای داروها، عمل‌ها و درمان‌های خاص
  • انتظارات از روند بیماری
  • نظر یا خواست شما

بهترین درمان روماتیسم قلبی پیشگیری است. آنتی‌بیوتیک ها می‌توانند گلودرد استروپتوکوکی را درمان کنند و از بروز یا گسترش تب روماتیسمی حاد جلوگیری کنند. درمان با آنتی‌بیوتیک نرخ ابتلا و مرگ در اثر تب روماتیسمی و روماتیسم قلبی را به شدت کاهش داده است. کودکانی که قبلاً تب روماتیسمی داشته‌اند اغلب درمان‌های آنتی‌بیوتیک پیوسته (روزانه یا ماهیانه) دریافت می‌کنند تا از حملات آینده تب روماتیسمی پیشگیری شده و ریسک آسیب قلبی کاهش یابد. 

اگر التهاب قلب ایجاد شده باشد، کودکان دارو دریافت می‌کنند تا التهاب کاهش یابد. همچنین برای درمان عفونت استروپتوکوک، آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند. دیگر داروها ممکن است برای درمان نارسایی احتقانی قلب لازم باشد. بهترین آنتی بیوتیک برای درمان تب روماتیسمی پنی سیلین و آموکسی سیلین هستند. همچنین در تحقیقات مختلف این باکتری نسبت به آزیترومایسین مقاومت نشان داده است.

اگر دریچه قلب آسیب ببیند، ممکن است از طریق عمل جراحی، دریچه تعمیر یا تعویض شود. 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.